वाटेगाव ते रशिया – अण्णाभाऊंच्या साम्यवादी विचारांचा प्रवास

अण्णा भाऊ, समाजवादी माणसं न्याहळण्यासाठीच रशियात गेले होते.  त्यांच्या ठरलेल्या वेळापत्रका व्यतरीक्त इतर जे जे त्यांनी पाहिलं ते अत्यंत खुबीनं आपल्या प्रवासवर्णनात ते लिहलं आहे.  ते म्हणतात,  “मी दारातच फुटपाथवर थांबलो,  माझ्यापुढं रस्तादुरूस्तीचं काम चाललं होतं.  अवघी पाच माणसं ते काम करीत होती.  पाच माणसं नि एक मोटार एवढंच, दुसरं काहीच नव्हतं, उकरण्याचं, माती भरण्याचं नि पूर्वीच डांबर वितळवून काढण्याचं काम ती मोटार करीत होती.  बकीचे कामगार सूटबूट घालुन देखरेख करीत होते.  आमच्याकडील बड्या ऑफीसरासारखा त्यांचा थाट होता.  तिथं सक्ती नव्हती.   गुलाम नव्हते. मात्र ते यंत्रच त्या माणसांचा गुलाम होऊन गुमान काम करीत होतं”  अण्णा भाऊंच्या मानात असणारी गुलामगरी विरोधी, केल्या जाणर्या सक्ती विरोधातील त्यांना जाणवणारं तेथील व्यवस्थापन भावणारं होतं.  भांडवली व्यवस्थेत यंत्राकडून केलं जाणारी माणवी कष्टाचं शोषण अण्णां भाऊ पाहत असल्यानेच समाजवादी जगात माणसाला माणूस बननं अनं यंत्राला यंत्र बनलेलं पाहून ते या बाबत वरील मांडणी करताना दिसतात.

 अण्णा भाऊ साठे स्वतः संपूर्ण हयात कम्युनिस्ट होते.  त्यांनी स्विकारलेला विचारासाठी ते दिनरात्र एक करून झिजत होते, भारतात समाजवाद यासाठी ते जिवाचं रान करत होते.  त्यामुळे त्यांना समाजवादा बद्दल तिव्र ओढ प्रेम होते आणि ते त्यांनी रशियामध्ये जावून पाहिल्यानंतर थक्क हि झाले.  ते म्हणतात, “सोविएत रषियात मी त्या रशियन जनतेच्या जीवनाचे अनेक पदर पाहिले.  तिचा अपार उद्योग, तिची विव्दत्ता आणि कला, साहित्य आणि उदत्त संस्कृती हे सर्व पाहून मन थक्क झालं.”